ابعاد ساختاری بانک کشاورزی

ساختار سازمانی و ابعاد ساختار سازمان

یک سازمان مرزهای نسبتاً مشخصی دارد تا بتوان اعضاء‌ را از غیر اعضاء‌ باز شناخت. مشخص شدن چنین مرزهایی از طریق انعقاد قراردادهای رسمی یا غیر رسمی بین اعضاء و سازمان صورت می گیرد. ساختار سازمان تصریح می کند که وظایف چگونه تخصیص داده شوند، چه شخصی به چه کسی گزارش دهد و ساز و کارهای هماهنگی رسمی و همچنین الگوهای تعاملی سازمان که باید رعایت شوند کدامند؟(رابینز، 1378: 12-22). ساختار سازمانی روابط حاکم بر مشاغل، سیستم­ها و فرایندهای عملیاتی، و افراد و گروههایی است کــه بــرای نیل به هــدف مشترکی تـلاش می­کنند (Barney & Griffin, 1992: 315).

ساختار نشاندهنده کسانی است که مسؤول سرپرستی هستند و مدیران را به کارکنانی‌ که باید از آنها دستور دریافت کنند معرفی می­کند. از دیگر کاربردهای ساختار برای سازمان­ها، کمک به تسهیل جریان اطلاعاتی اسـت (Arnold & Feldman, 1986: 241). یک ساخـــتار سازمانی مناسب تــوان تسریـع و تسهــیل در تصمیم­گیری و واکنش مناسب نسبت به محیط و چالش­های آن را ایجاد می­کند (Daft, 1991: 210).

ساختار سازمانی تعیین کننده روابط رسمی گزارشگری در سازمان است و نشان دهنده سطوحی است که در سلسله مراتب اداری وجود دارد و نیز حیطه کنترل مدیران یا سرپرستان را مشخص می­کند. همچنین ساختار سازمانی تعیین کننده افرادی است که به صورت گروهی در دوایر مختلف کار می­کنند و گروه­بندی یا تقسیم­بندی دوایری است که در کل سازمان وجود دارند. علاوه بر این ساختار سازمان در برگیرنده طرح سیستم­هایی است که بوسیله آنها فعالیت­های همه دوایر هماهنگ و یکپارچه می­گردد و در نتیجه سیستم ارتباط مؤثر در سازمان تضمین خواهد شد (دفت، 1377: 34). در ادبیات سازمان و مدیریت معمولاً سه بعد اصلی برای ساختار سازمانی در نظر گرفته می­شوند که شامل پیچیدگی، رسمیت و تمرکز هستند. هر چند این اجزاء به عنوان ابعاد اصلی ساختار سازمانی شناخته شده­اند ولی نمی­توان آنها را جهانشمول فرض کرد؛

پیچیدگی[complexity]: پیچیدگی نشاندهنده میزان تفکیکی است که در سازمان وجود دارد (رابینز، 1378: 81). و بر اساس میزان تخصصی کردن مشاغل در داخل سازمان اندازه­گیری می­شود ( Fry & Slocum, 1984: 226). همچنین ممکن است بوسیله تعداد مکانهایی که کار در آنجا می شود، تعداد مشاغلی که انجام می­شود و تعداد سلسله مراتبی که وجود دارند، تعریف و اندازه­گیری شود. افزایش پیچیدگی در سازمان باعث افزایش مشکلات کنترل و هماهنگی می­شود (Damanpour, 1996: 694-5). پیچیـدگی سازمان از عــدم اطمینانی که در محیط وجود دارد ناشی می­شود. محیط­های پیچیده و متغیر موجب افزایش در عدم اطمینان محیطی شده و بدین ترتیب سازمان برای تطبیق با این افزایش پیچیدگی و تنوع در محیط، میزان پیچیدگی درونی خود را افزایش می­دهد. سازمانی بسیار پیچیده خوانده می­شود که دارای تعداد سطوح سلسله مراتب زیاد، و حیطه نظارت گسترده بوده و از نظر جغرافیایی پراکندگی بالایی داشته باشد Robbins 1987, 56-63)).

رسمیت[formalization]: دومین جزء ساختار سازمانی رسمیت است. رسمیت نشانگر میزان مکتوب بودن،‌ تنوع مقررات، قوانین،‌ رویه­ها، و شیوه­ ارتباطات در سازمان است (Marsh and Mannari 1981,50). اهمیت رسمیت به عنوان یکی از ابعاد ساختار سازمانی تا حدی است که عده­ای ساختار سازمانی را چارچوب سازمان،‌ مقررات،‌ ابزار کنترل و رویه­های انجام کار می دانند (Willmott 1981,427). شواهد موجود تائید کننده این امر است است که در سازمانهای بزرگ میزان رسمیت بیشتری وجود دارد و دلیل آن لزوم کنترل تعداد زیادی از ادارات و افراد از طریق مقررات، قوانین، روش­ها و بخش­نامه­ها می­باشد. استفاده از قوانین و مقررات امکان کنترل بر تمامی امور سازمان را برای مدیران عالی فراهم می­کند. (دفت، 1377، ص285). افزایش رسمیت در سازمان با هدف کاهش تنوع و تسهیل هماهنگی صورت می­گیرد. میزان رسمیت بالا ابهام را از بین می­برد ولــی در مقابل اختیــار تصمیم­گیری و اعمال نظر شخصی را از افراد سلب می‌کند (Fredrickson, 1986: 283).

تمرکز[centralization]: تمرکز به میزان سخت­گیری سازمان در اتخاذ تصمیمات و ارزیابی فعالیتها به صورت متمرکزIbid, 282)) اشاره دارد. بُعد تمــرکز تعیین کننده اشخاصی است که در سازمان از حق تصمــیم گــیری برخوردارند (Fry & Slocum 1984: 225). در یک سازمان متمرکز مدیران ارشد و آنانی که در رأس سازمان هستند از حق تصمیم­گیری برخوردارند. در سازمانهای غیر متمرکز همین تصمیمات در سطوح پایین­تر اتخاذ می­شوند (دفت، 1377: 286-285). از جایی که توانایی مدیر در گرد­آوری و پردازش اطلاعات محدود بوده و وجود اطلاعات بیش از حد باعث ایجاد سردرگمی در تصمیمات می­شود، اتخاذ برخی از تصمیمات باید توسط دیگران انجام گیرد.‌ بدین ترتیب اختیار تصمیم­گیری در کل سازمان پخش شده و عدم تمرکز به وجود می­آید. عدم تمرکز امکان مشارکت افراد در تصمیم گیری را فراهم ساخته و باعث تقویــت تــوان تصمیم‌گیری مدیران در سطوح سازمانی پائین­تر می­شود. در زمینه اثربخشی تصمیمات اتخاذ شده در سازمان نمی­توان به صورت مطلق رای به برتری عدم تمرکز بر تمرکز داد، زیرا مزایا و معایب تمرکز و عدم­تمرکز در سازمان بستگی به موقعیت خاص مساله دارد (Robbins, 1987: 73-78).

نتیجه :

تصمیم گیری ها در سطح مدیران عالی سازمان گرفته می شود البته با ایجاد سیستم پیشنهادات ، همه کارکنان سازمان می توانند در فرایند تصمیم گیری سازمان نقش داشته باشند اما در کل سازمان داری تمرکز می باشد.

از آنجاییکه کارها و وظایف تقریبا تخصصی می باشد و سلسله مراتب و قوانین ، مقررات و رویه ها هم در سازمان حاکم می باشد سازمان دارای پیچیدگی کم و رسمیت زیاد می باشد.

بانک کشاورزی دارای تمرکز زیاد، رسمیت زیاد، پیچیدگی کم و تخصص نرمال می باشد.